وجود تعاونی ( شرکت یا اتحادیه تعاونی ) ، با تشکیل و ثبت آغاز می شود و با انحلال و تصفیه پایان می گیرد. گرفتن کارت بازرگانی فوری در این مطلب ، از ثبت و سپس انحلال تعاونی سخن خواهیم گفت.
یادآوری می شود که :
- شرکت تعاونی و اتحادیه تعاونی ، دارای شخصیت حقوقی بوده و یک شخص حقوقی محسوب می شود.

• ثبت تعاونی

1. اقدام به ثبت
لازمه وجود تعاونی ، ثبت آن است . همان طور که در مقالات پیشین گفته شد اولین هیات مدیره مکلف است پس از اعلام قبولی ، ظرف یک ماه از تاریخ برگزاری جلسه اولین مجمع عمومی عادی ، به ثبت تعاونی مبادرت کند.
2. مجوز ثبت
برای ثبت هر تعاونی لازم است نخست اقدامات انجام شده برای تشکیل آن ، از لحاظ مطابقت با مقررات به تایید اداره کل تعاون یا اداره تعاون برسد و برای آن " مجوز ثبت " صادر شود. مجوز ثبت یکی از مدارکی است که باید برای ثبت تعاونی به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شود.
3. مرجع ثبت
مرجع ثبت تعاونی ها در تهران " اداره کل ثبت شرکت ها " و در شهرستان ها " اداره ثبت " واقع در مرکز اصلی تعاونی است.
یادآوری : هر گونه تغییری که بعداَ در اساسنامه یا در اعضای هیات مدیره ، بازرسان و مدیر عامل تعاونی یا در سرمایه آن صورت گیرد ، باید به مرجع ثبت تعاونی اعلام شود.
4. مدارک لازم برای ثبت و اخذ مجوز
مدارک و اوراق ذیل بایستی توسط هیات مدیره همراه با درخواست خود تحویل اداره تعاون گردد :
الف) اساسنامه مصوب شرکت
ب ) دعوتنامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی
ج ) صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی ، دایر بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان .
د ) رسید پرداخت مقدار وجوه لازم التادیه سرمایه تعاونی ، طبق اساسنامه
ه ) مدارک مربوط به تقویم و تسلیم آن مقدار از سرمایه که به صورت جنبی بوده است.
و ) فهرست اسامی و مشخصات داوطلبان تشکیل تعاونی .
ز) فهرست اسامی حاضران در اولین مجمع عمومی عادی که حاوی امضای آن ها باشد.
ح) فهرست اسامی و مشخصات و نشانی اعضای اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان اعم از اصلی و علی البدل و مدیر عامل که حاوی امضای آن ها باشد.
ط) قبولی کتبی اعضای اولین هیات مدیره و بازرس یا بازرسان
ی) صورتجلسه راجع به جلسه اولین هیات مدیره دایر بر انتخاب رئیس و نایب رئیس و منشی هیات مدیره ، انتخاب صاحبان امضاهای مجاز و اسامی و مشخصات آن ها و انتخاب مدیر عامل.
5. اقدامات اداره تعاون
اداره تعاون مجوز ثبت تعاونی را که عبارت است از درخواست ثبت شرکت یا اتحادیه تعاونی جدید التشکیل از مرجع ثبت ، به همراه مدارک و اوراق مذکور را به " اداره کل ثبت شرکت ها " در تهران و " اداره ثبت " در شهرستان ها ارسال می کند تا به ثبت تعاونی اقدام کند.
6. اقدامات قرارداد ثبت شرکت ها
اداره ثبت بعد از ثبت تعاونی ، موضوع را به وسیله درج آگهی در " روزنامه رسمی " به اطلاع عموم می رساند و رونوشتی از آگهی ثبت و اساسنامه ممهور به مهر خود را به اداره کل یا اداره تعاون ارسال می دارد.
یادآوری : شرکت ها و اتحادیه های تعاونی ، از پرداخت حق الثبت و نصف تعرفه آگهی ثبت در روزنامه رسمی معافند.
7. پروانه تاسیس
هیات مدیره تعاونی پس از ثبت باید از اداره تعاون برای آن پروانه تاسیس بگیرند و پس از اخذ پروانه تاسیس است که شرکت تعاونی می تواند به فعالیت بپردازد.
مدارک مورد نیاز جهت اخذ پروانه تاسیس :
الف ) فتوکپی مدارک ثبت تعاونی که از مرجع ثبت دریافت شده است.
ب) نسخه ای از روزنامه رسمی که آگهی تشکیل شرکت تعاونی در آن چاپ شده است.
ج) تقاضانامه ای برای اخذ پروانه تاسیس که به عنوان اداره تعاون نوشته شده است.

• انحلال تعاونی

1. تعریف انحلال
انحلال ، در لغت به معنای برچیده شدن و تعطیل شدن است و در اصطلاح حقوق تعاون ، حالتی است که در آن فعالیت های شرکت یا اتحادیه تعاونی تعطیل می شود و اختیارات مدیران سلب شده ، اجرای وظایف آن ها متوقف می گردد و هیئتی به نام هیئت تصفیه ، به تصفیه امور شرکت یا اتحادیه می پردازد.
2. مقاماتی که حق انحلال دارند.
مقاماتی که می توانند شرکت یا اتحادیه تعاونی را منحل کنند ، عبارت اند از :
- مجمع عمومی فوق العاده شرکت یا اتحادیه تعاونی ؛
- وزارت تعاون ؛
- دادگاه.
3. موارد انحلال
شرکت یا اتحادیه تعاونی در موارد ذیل منحل می شود :
- تصمیم مجمع عمومی فوق العاده ؛
- کاهش تعداد اعضا از نصاب مقرر ؛
- انقضای مدت تعیین شده در اساسنامه ؛
- توقف فعالیت بیش از یک سال ، بدون عذر موجه ؛
- عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط ؛
- ورشکستگی
4. گرفتن مجوز انحلال
در مواردی که شرکت یا اتحادیه تعاونی با تصمیم مجمع عمومی فوق العاده منحل می شود ، به موجب ماده 16 آیین نامه اجرایی قانون بخش تعاونی و تبصره آن ، تعاونی مکلف است پس از تصمیم گیری مجمع عمومی فوق العاده به انحلال ، موافقت کتبی دستگاه های دولتی یا عمومی ، بانک ها و شهرداری هایی را که از آن ها امتیازات یا اعتباراتی کسب کرده یا در قبال گرفتن سرمایه یا اموال ، اعم از منقول و غیر منقول ، تعهداتی به آن ها داده است ، اخذ کند و آن را همراه مدارک مربوط به تشکیل و تصمیم مجمع عمومی فوق العاده ، برای گرفتن مجوز انحلال به وزارت تعاون تسلیم کند. در صورتی که تعاونی امتیازات و اعتبارات و امکاناتی از دستگاه های مذکور دریافت نکرده باشد ، می تواند برای انحلال اقدام کند. از این بیان آیین نامه اجرایی چنین مستفاد می شود که مکلف بودن شرکت تعاونی به گرفتن مجوز انحلال از وزارت تعاون ، در جایی است که وی از دستگاه های مزبور ، امتیازات یا اعتباراتی کسب کرده یا در قبال گرفتن اموال تعهداتی به آن ها داده باشد ؛ در غیر این صورت نیازی به گرفتن مجوز انحلال از وزارت تعاون نیست و تصمیم مجمع عمومی فوق العاده برای انحلال شرکت تعاونی کافی است.
5. نکته
در این جا لازم است به دو مطلب اشاره کنیم :
- کلیه اموالی که از منابع عمومی و دولتی در اختیار تعاونی قرار گرفته است ، با انحلال آن باید مسترد شود.
- هر تعاونی که منحل می شود ، قبل از انحلال باید به تعهداتی که در برابر اخذ سرمایه و اموال و امتیازات از منابع عمومی و دولت ها و بانک ها و شهرداری ها سپرده است ، عمل نماید.